Η Ελλάδα αποτελεί την περίπτωση επί της οποίας ο κ. Μπουτλ και η επταμελής ομάδα του έστησαν τη μελέτη τους που διήρκεσε έξι μήνες. Ο βρετανός αναλυτής εκτιμά ότι το σενάριο του «Grexit» ίσως να είναι και η μόνη ελπίδα της Ελλάδας να ορθοποδήσει, να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά της χωρίς να υποχρεωθεί να πιει ως την τελευταία σταγόνα το «πικρό φάρμακο» που της προτείνει η καγκελάριος της Γερμανίας Ανγκελα Μέρκελ.

Ολα θ' αρχίσουν απόγευμα…

Από την πρώτη στιγμή που η Ελλάδα εισήλθε στην περιδίνηση της οικονομικής κρίσης, το ερώτημα της εξόδου της από την ευρωζώνη βρίσκεται μονίμως στο φόντο όλων των αγωνιωδών διαπραγματεύσεων με τους δανειστές. Αποτέλεσε άλλωστε και κεντρικό θέμα της πρόσφατης προεκλογικής αντιπαράθεσης μεταξύ όσων υποστήριζαν ότι η χώρα μπορεί να οδηγηθεί στη δραχμή και εκείνων που διατυμπάνιζαν ότι νομικά δεν υπάρχει τρόπος να εκδιωχθεί μια χώρα από τη ζώνη του ενιαίου νομίσματος.

Πώς μπορεί όμως να οργανωθεί η έξοδος από το ευρώ χωρίς να προκληθεί πανικός; «Ο,τι είναι να γίνει, πρέπει να οργανωθεί πάρα πολύ γρήγορα για να αποφευχθούν οι διαρροές»σημειώνει ο κ. Μπουτλ. «Πρέπει», προσθέτει, «να δημιουργηθεί μια πολύ μικρή και σφιχτή ομάδα με τη συμμετοχή υπουργών, αξιωματούχων και στελεχών της Κεντρικής Τράπεζας».

Κατά τον επικεφαλής της Capital Economics, «όλα πρέπει να ξεκινήσουν μια Παρασκευή απόγευμα, ώστε η ανακοίνωση της εξόδου από την ευρωζώνη και της εισαγωγής ενός νέου νομίσματος, της δραχμής, να μην επηρεάσει τις αγορές. Ολες οι εσωτερικές νομισματικές αξίες πρέπει να μετατραπούν από ευρώ σε δραχμές και, ει δυνατόν, σε αναλογία 1 ευρώ προς 1 δραχμή. Αυτό το θεωρώ πολύ σημαντικό, ιδιαίτερα στο θέμα των μισθών. Ωστόσο η εξωτερική ισοτιμία είναι κάτι διαφορετικό».

Εν μιά νυκτί η Ελλάδα θα γίνει ανταγωνιστική πιστεύει ο κάτοχος πλέον του Βραβείου Γούλφσον. Φυσικά, δεν παραμελεί να τονίσει ότι το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων θα υποστεί δραματική συρρίκνωση, τουλάχιστον στην αρχή. Εκτιμά όμως ότι, καθώς οι ελληνικές εισαγωγές θα μειωθούν σημαντικά σε σχέση με τις εξαγωγές, που θα σημειώσουν άνθηση λόγω υψηλότερης ανταγωνιστικότητας, η προσαρμογή δεν θα είναι τόσο μακρά.

Πώς θα γίνονται όμως οι συναλλαγές; «Θα χρειαστούν δύο με τρεις μήνες ώσπου να τυπωθούν νομίσματα και να κοπούν κέρματα σε δραχμές» λέει ο κ. Μπουτλ. Και ως τότε;«Θα πρέπει να ζήσετε με… ευρώ! Ουσιαστικά για τις μικρές συναλλαγές τα νομίσματα σε ευρώ θα συνεχίσουν να υπάρχουν, ενώ οι μεγάλες συναλλαγές θα γίνονται ηλεκτρονικά ή με πιστωτικές κάρτες σε δραχμές. Ουσιαστικά θα υπάρχει ένα διπλό νομισματικό σύστημα στη χώρα» εξηγεί. Οσο για τα προβλήματα που θα μπορούσαν να ανακύψουν, ο κ. Μπουτλ είναι αφοριστικός: «Το τέλειο δεν μπορεί να είναι εχθρός του καλού». Οσο για την υποτίμηση; «Ουδείς μπορεί να προβλέψει με απόλυτη ασφάλεια, αλλά πιστεύω ότι θα κυμανθεί μεταξύ 30% και 50%».

Το αγκάθι του χρέους

Η ελληνική κρίση είναι, πέραν όλων των άλλων, κρίση χρέους. Η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα θα έχει οπωσδήποτε επίπτωση κατ' αρχήν στον τρόπο αποτίμησης του δημοσίου χρέους. «Η μετατροπή του από ευρώ σε δραχμές είναι εκ των ων ουκ άνευ» εξηγεί ο κ. Μπουτλ, κάτι που θα αφορά, μεταξύ άλλων, και χρηματοδοτικά εργαλεία με άμεση επίπτωση στην καθημερινότητα, όπως π.χ. τα στεγαστικά δάνεια.

«Αυτό φυσικά συνιστά χρεοκοπία» προσθέτει. Μπορεί όμως να αναδειχθούν και ευκαιρίες για την Ελλάδα, όπως μια νέα αναδιάρθρωση του χρέους. «Αλλωστε και σήμερα», τονίζει ο κ. Μπουτλ, «πολλοί πιστεύουν ότι κατέχουν ελληνικές αξίες (assets) που είναι πραγματικές, ενώ στην ουσία δεν είναι. Μια δεύτερη αναδιάρθρωση όμως, που ενδεχομένως θα λάβει τη μορφή μιας μεταχρονολόγησης (reschedulling) της αποπληρωμής των ομολόγων, δεν θα είναι εύκολη υπόθεση. Θα χρειαστεί και η βοήθεια των Ευρωπαίων, οι οποίοι θα είναι διατεθειμένοι να την προσφέρουν εφόσον μια ελληνική υποχώρηση γίνει με πολιτισμένο τρόπο». Επιπλέον, η μεταχρονολόγηση της αποπληρωμής θα πρέπει να συνδεθεί με την ανάπτυξη της χώρας, διότι σε αυτή την περίπτωση η Ελλάδα θα μπορεί να είναι πιο αξιόπιστη στην αποπληρωμή των πιστωτών της.

Εξοδος στην ομίχλη
Τι θα σημάνει το «Grexit» για την Ευρώπη
Ο κ. Μπουτλ και η ομάδα του αναγνωρίζουν ότι η νομική πτυχή της εξόδου μιας χώρας από την ευρωζώνη είναι θολή και δύσκολα μπορεί να δοθεί κατηγορηματική απάντηση για το αν η έξοδος αυτή σημαίνει ταυτόχρονα και έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Αυτό συμβαίνει διότι «οι κοινοτικές αρχές διαιωνίζουν την ιδέα ότι το ευρώ είναι κάτι το ανεπίστρεπτο». Για τον κ. Μπουτλ τα πάντα θα είναι μια πολιτική απόφαση και ήδη υπάρχουν τουλάχιστον τρεις χώρες, η Βρετανία, η Σουηδία και η Δανία, που αν και μέλη της ΕΕ δεν έχουν υιοθετήσει το ευρώ.

«Το μόνο ουσιαστικό πρόβλημα», υπογραμμίζει, «αφορά την πιθανή επιβολή ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων σε περίπτωση επιστροφής στο εθνικό νόμισμα με σκοπό να μην εγκαταλείψουν την Ελλάδα τα ξένα κεφάλαια. Υπάρχουν ρήτρες στα κοινοτικά κείμενα που το απαγορεύουν. Από την άλλη πλευρά, κάποιες άλλες ρήτρες αφήνουν "παράθυρο" για επιβολή ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων σε ειδικές περιστάσεις και με προηγούμενη ενημέρωση των ευρωπαίων εταίρων για τους λόγους που τους καθιστούν αναγκαίους. Αν η Ελλάδα υποχρεωθεί να καταφύγει σε μια τέτοια κίνηση, τότε ίσως η έξοδός της από την ΕΕ να καταστεί υποχρεωτική» λέει. Δεν θα είναι όμως πλήγμα στην πανοπλία της ευρωζώνης αν μια χώρα την εγκαταλείψει; «Εξαρτάται από ποια μεριά το βλέπει κανείς» θεωρεί ο κ. Μπουτλ.

«Αν η έξοδος συνοδευθεί από μια εθνική καταστροφή, τότε ελάχιστοι θα θελήσουν να κάνουν το ίδιο. Ισως μάλιστα οι Γερμανοί να εμφανιστούν μετά πιο ευέλικτοι στη χρηματοδότηση των υπολοίπων χωρών του ευρωπαϊκού Νότου. Αν όμως η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα έχει θετικό αποτέλεσμα, τότε αρκετοί θα πουν: "Θέλουμε να κάνουμε ό,τι έκανε η Ελλάδα!"».

«Προσωπικά», καταλήγει, «βλέπω ότι και άλλες χώρες θα βγουν από την ευρωζώνη. Θα μείνει σε αυτήν ένας πυρήνας χωρών όπως η Γερμανία, η Αυστρία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, το Λουξεμβούργο, η Φινλανδία και ίσως η Γαλλία. Οι οικονομίες των χωρών αυτών είναι πολύ πιο ομοιογενείς και μπορούν να στηρίξουν μια νομισματική ένωση. Αντίθετα, οι οικονομίες των χωρών της Νότιας Ευρώπης είναι διαφορετικές και αντιμετωπίζουν διαφορετικά προβλήματα. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν πιστεύω ότι σχέδια όπως π.χ. εκείνο για δημιουργία ενός "σκληρού" και ενός "μαλακού" ευρώ δεν είναι δυνατόν να υλοποιηθούν».