Δημήτρη Λάγιος Ένας αγνός και άδολος άνθρωπος, υπόδειγμα καλλιτέχνη αξιόμαχου, με υψηλούς στόχους.

«Δε φοβάμαι το θάνατο. Ομως δε μου φτάνει ο χρόνος. Ο,τι και να κάνεις στην τέχνη, δε φτάνει ο χρόνος», έλεγε ο Δ. Λάγιος, που μέχρι τέλους πάλεψε παλικαρίσια. «Δε θα φύγω, είναι πολύ νωρίς ακόμα» ήταν η υπόσχεσή του, που δυστυχώς δεν μπόρεσε να τηρήσει. Δεν έφυγε όμως από τις καρδιές όσων «ταξίδεψαν» με τη μουσική του, ξεχωριστή σε ευαισθησία και ποιότητα. Σεμνός και αθόρυβος είχε επιλέξει συνειδητά να βρίσκεται μακριά από προβολείς, αρνούμενος να εμπορευτεί, να προδώσει την ίδια του την ύπαρξη. Η συνεχής αγωνία που τον διακατείχε ήταν να κάνει όσο το δυνατόν περισσότερα, ν' αφήσει όσο το δυνατόν περισσότερα. Μαγεμένος από τη μεγαλοσύνη της λαϊκής μας παράδοσης αφέθηκε να τον παρασύρουν οι ήχοι της, τους οποίους όμως αφομοίωσε δημιουργικά στο πολύμορφο έργο του. Ασχολήθηκε με διάφορες μορφές σύνθεσης, γράφοντας σκηνική μουσική, μουσική για μπαλέτο, μελοποιώντας Ελληνες ποιητές.

Ο Δ. Λάγιος γεννήθηκε στη Ζάκυνθο στις 7 Απριλίου 1952. Βαφτίστηκε με τους ήχους της επτανησιακής διαλέκτου, ενώ σπούδασε κοντά σε μεγάλους δασκάλους στο Εθνικό Ωδείο αρμονία, ενορχήστρωση, αντίστιξη, φούγκα και πήρε πτυχίο ανώτερων θεωρητικών και δίπλωμα κιθάρας. Διδάχτηκε, στην Αμερική, μουσική ανάλυση από τον Ερνεστ Μπράουν. Μουσικολογικά ερεύνησε το προεπαναστατικό τραγούδι και την παραδοσιακή (λαϊκή και εκκλησιαστική) μουσική των Επτανήσων. Η έρευνά του για το προεπαναστατικό τραγούδι καταγράφηκε στο βινίλιο σε περιορισμένα αντίτυπα. Νωρίτερα, στη Ζάκυνθο ακόμη, αρχίζει την ερευνητική του εργασία, μελέτη και καταγραφή της μουσικής παράδοσης της ιδιαίτερης πατρίδας του. Ηχογραφεί «Τα λαϊκά τραγούδια της Ζάκυνθος», «Του Σολωμού και της Ζάκυνθος», «Ζακυνθινές σερενάδες», «Εκκλησιαστική μουσική παράδοση», «Του μαντολίνου», με μουσική Επτανησίων συνθετών, διασκευασμένη από τον ίδιο. Αυτές οι εκδόσεις μαρτυρούν την αγωνία και την προσπάθειά του για τη διάσωση και διάδοση της πλούσιας μουσικής παράδοσης της περιοχής. Παράλληλα, δημιουργεί στη Ζάκυνθο τις «Γιορτές Τέχνης και Λόγου», συντονίζοντας ένα σύνολο καλλιτεχνών με την ονομασία «Μουσικό Ασκηταριό». Είναι κάτι που το υπαγορεύουν οι καταβολές του, η πολιτιστική ιστορία ενός τόπου που διψά για δημιουργία. Ισως, να νιώθει ότι το χρωστά στους συντοπίτες του, που μαζί τους πρωτοτραγούδησε αρέκειες και καντάδες, όπως και τα πρώτα δικά του τραγούδια. Μα και στον πατέρα του, φούρναρη στο επάγγελμα και εξαιρετικό τενόρο, τον οποίο ακολουθούσε πιτσιρικάς στα ζακυνθινά ταβερνεία. Πιστεύοντας στον καθοριστικό ρόλο της μουσικής παιδείας συμμετέχει με τον Αριστείδη Μόσχο στην ίδρυση του «Λαϊκού Σχολείου Παραδοσιακής Μουσικής», ενώ ξεκινά τα Μουσικά Σχολεία Μυκόνου και Αλίμου. Επίσης, ιδρύει το «Κάλβειο Κέντρο Μουσικών Μελετών» και το «Κάλβειο Ωδείο» στη Ζάκυνθο και συντονίζει το φωνητικό σχήμα «Ραψωδοί» με κλασικό ρεπερτόριο, με το οποίο περιοδεύει σε διάφορα αρχαία θέατρα της Ελλάδας και της Κύπρου. Μια από τις μόνιμες συνεργασίες του ήταν αυτή με το φωνητικό σύνολο και το σχήμα κλασικού χορού «Διάσταση» της Κύπρου.
Η Κύπρος, υπήρξε για τον Δ. Λάγιο η δεύτερη πατρίδα του. Συμπαραστάθηκε στον αγώνα της και της αφιέρωσε πολλά από τα έργα του, ενώ η επιθυμία του, να «κοιμηθεί» η μισή από την τέφρα του στη θάλασσά της, είναι απόδειξη, της σχέσης που τον έδενε μαζί της.
Ως συνθέτης εμφανίστηκε στη δισκογραφία το 1983, μετά από επιλογή του Οδυσσέα Ελύτη, για τη μελοποίηση του έργου του «Ο Ηλιος ο Ηλιάτορας», που ερμήνευσαν οι Γ. Νταλάρας, Ε. Βιτάλη, Ν. Δημητράτος και η Χορωδία Λαμίας. Ακολούθησε ο δίσκος «Εδώ που γεννηθήκαμε» σε στίχους Φώντα Λάδη, με ερμηνευτή τον Αντώνη Καλογιάννη και ο κύκλος τραγουδιών «Αη Λαός» σε στίχους Μιχάλη Μπουρμπούλη, με ερμηνεύτρια τη Σωτηρία Μπέλλου. Συνεργάστηκε με πολλούς καλλιτέχνες, ενώ έκανε ηχογραφήσεις για την τηλεόραση και το ραδιόφωνο. Τελευταία του δισκογραφική δουλιά ήταν η «Ερωτική πρόβα στο θάνατο» με ερμηνευτές τους Γιώργο Νταλάρα, Σαβίνα Γιαννάτου και Πάνο και Χάρη Κατσιμίχα.
Πρόφτασε να ολοκληρώσει το χορόδραμα «Ινα τι», πάνω στο λυρικό λόγο του Δαβίδ, που μετά από το θάνατό του ενορχήστρωσε ο Κύπριος συνθέτης Δημήτρης Χριστοδουλίδης και δισκογραφήθηκε. Μετά το 1980, και αφου τέλιωσε τις σπουδές του, εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα. Στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Ζάκυνθο, οργάνωσε τις "Γιορτές Τέχνης και Λόγου", δημιούργησε το συγκρότημα "Ασκηταριό", το "Κάλβειο Κέντρο Μουσικών Μελετών" και το "Κάλβειο Ωδείο".
«Ηταν το ίνδαλμα των νέων εδώ. Στα 25-28 του συσπείρωσε την καλλιτεχνική Ζάκυνθο γύρω του, ανέδειξε τραγούδια, ποιήματα, μνημεία, που δεν τους έδιναν σημασία και ήταν σκόρπια, έκανε τις γιορτές του "Ασκηταριού". Είχαμε μια πόρτα να χτυπήσουμε κι έναν άνθρωπο να συνεννοηθούμε. Εφτιαξε το Κάλβειο Ωδείο, έφερε καθηγητές, έχουν βγει τόσα παιδιά, τόσα μαντολίνα, απ' αυτό»*
Από το 1985 θα ενδιαφερθεί για τον Κυπριακό Αγώνα ενεργά, διοργανώνοντας Φεστιβάλ, μουσικές εκδηλώσεις και πορείες. Παράλληλα, θα ιδρύσει το Μουσικό Σχολείο της Μυκόνου, το Μουσικό Σχολείο του Δήμου Αλίμου, ενώ συμμετείχε στη δημιουργία του πρώτου, στην Ελλάδα, Λαϊκού Σχολείου Παραδοσιακής Μουσικής, με τον Αριστείδη Μόσχο. Ίδρυσε το σύνολο "Ραψωδοί" με το οποίο παρουσίασε μουσικές εκδηλώσεις σε αρχαίους χώρους. Θα γράψει χορωδιακά τραγούδια, ενώ θα καταγράψει δισκογραφικά τις εθνομουσικολογικές του έρευνες. Αυτές οι καταγραφές θα μπορούσαμε να πούμε πως τον οδήγησαν και στο έργο "Σκιές", σε ποίηση δική του, με το κυπριακό φωνητικό σύνολο "Διάσταση" και τη μεσόφωνο Ηλέκτρα Βάργκα. Το έργο δισκογραφήθηκε το 1987. Σημαντικό έργο του είναι και οι "Ρωγμές", για ορχήστρα μαντολινάτας. (Κυκλοφόρησε το 1992) Το 1986 γράφει τα έργα "Ολυμπιείον" και "Ουράνιος Μύθος". Το 1987 θα γράψει το χορόδραμα "Ίνα τι' σε ποίηση δική του και του Δαβίδ, που θα δισκογραφηθεί το 1992. Θα γράψει, επίσης, φωνητικές ραψωδίες και τραγούδια σε στίχους δικούς του, αλλά και σύγχρονων Ελλήνων ποιητών, αρχίζοντας το 1979 με τον "Ήλιο τον ηλιάτορα", του Ελύτη, που δισκογραφεί το 1982. Μεγάλη επιτυχία θα γίνει το τραγούδι "Όμορφη και παράξενη πατρίδα', αλλά και τα "Να κλαις', "Γεια σου κύριε Μενεξέ", 'Μωβ'. Έχουν κυκλοφορήσει επίσης οι δίσκοι του: "Ο Αη-λαός" (1983), "Εδώ που γεννηθήκαμε" (1983), "Του Σολωμού και της Ζάκυνθος" (1986), "΄Εργα για ορχήστρα νυκτών οργάνων" (1989), "Των Αθανάτων" (1994). Η πιο προσωπική δουλεία του, η "Ερωτική Πρόβα", είναι ουσιαστικά ένα χορόδραμα όπου αναζητεί τη λύτρωση περιγράφοντας -με μουσική και ποίηση- την πορεία προς το τέλος. Έχοντας επίγνωση του δικού του τέλους που πλησιάζει, βρίσκει την τεράστια καλλιτεχνική δύναμη να γράψει αυτό το έργο, το 1989 Ο δίσκος κυκλοφόρησε το 1991. Στις 11 Απριλίου του 1991, ο Δημήτρης Λάγιος πεθαίνει από καρκίνο. Ήταν μόλις τριάντα οκτώ χρονών. Με το θάνατό του, η ελληνική μουσική χάνει πρόωρα έναν εξαιρετικό συνθέτη και τραγουδοποιό που, σίγουρα, είχε πολλά να προσφέρει ακόμα.
*Πηγές:Αφήγηση Δημήτρη Αβούρη στο Γιώργο Βιδάλη(Ελευθεροτυπία 11 Αυγούστου 2001)
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ(27 Μαίου2001-άρθροΡουμπίνη ΣΟΥΛΗ), ΕΚΠΟΜΠΗ ΜΑΛΒΙΝΑΣ ΚΑΡΑΛΗ "Οι Νότες και τα Λόγια" (1989).
Έργα του Δημήτρη Λάγιου
«Ρήγας Φεραίος», 1980. Εργασία πάνω στο προεπαναστατικό τραγούδι της Ελλάδας. Κυκλοφόρησε σε δίσκο, σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων.
«Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας», 1982-83. Μελοποίηση του ομώνυμου έργου του Οδυσσέα Ελύτη.
«Άη Λαός», 1984. Στίχοι του Μιχάλη Μπουρμπούλη.
«Εδώ που γεννηθήκαμε», 1984. Στίχοι του Φώντα Λάδη.
«Ζακυνθινές Σερενάδες», 1985 -1986. Τραγούδια του Τζώρτζη Κωστή.
«Λαϊκά Τραγούδια της Ζάκυνθος», 1985 - 86.
«Του Σολωμού και της Ζάκυνθος», 1985 - 86.
«Ζακυνθινή Εκκλησιαστική Παράδοση», 1985 - 86.
«Του Μαντολίνου», 1985-86. Μουσική Επτανήσιων συνθετών, διασκευασμένη για μαντολίνο.
«Ομιλίες», 1987. Ανέκδοτο.
«Σκιές», 1988. Στίχοι δικοί του, του Τάμποτ Κεφαλληνού και της Κλαίρης Αγγελίδου, με τη χορωδία του Πολιτιστικού Ομίλου «Διάσταση» της Λεμεσού.
«Έργα για Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων», 1990. Έργα γραμμένα για την Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων του Δήμου Πάτρας.
«Των Αθανάτων», 1988. Σε ποίηση απαγχονισμένων παλικαριών της Κύπρου. Κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1993.
«Ίνα τι», 1988. Μελοποίηση αποσπασμάτων ψαλμών του Δαβίδ. Κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1992, σε ενορχήστρωση Μιχάλη Χριστοδουλίδη.
«Ρωγμές» και «Σπουδές σε ελληνικά θέματα», 1990. Έργα για νυκτά έγχορδα. Κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1992.
«Ιδανικοί Αυτόχειρες», 1989. Μελοποίηση ποιημάτων του Κ. Καρυωτάκη. Δισκογραφικό ανέκδοτο.
«Εγκώμιο Παιχνιδιού», 1989. Ορατόριο για παιδιά. Ανέκδοτο.
«Κάλβειος Ραψωδία», 1986-89. Συμφωνικό έργο πάνω στις Ωδές του Κάλβου. Δισκογραφικό ανέκδοτο.
«Ερωτική Πρόβα στο Θάνατο», 1989-91.