25η Μαρτίου - Επετειακός Λόγος

Εορτάζουμε σήμερα με εθνική υπερηφάνεια την επέτειο της 25ης Μαρτίου 1821, την παλιγγενεσία των Ελλήνων, την αναγέννηση του Ελληνικού Κράτους και, ταυτόxρονα, πανηγυρίζουμε με θρησκευτική ευλάβεια, τον Ευαγγελισμό της Υπεραγίας Θεοτόκου. Εορτάζουμε με συγκίνηση και υπερηφάνεια, για ν' αποδώσουμε φόρο τιμής και ευγνωμοσύνης στους ήρωες του Εικοσιένα. Αυτούς που πολέμησαν και θυσιάστηκαν, "για του Xριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία".. Γιορτή της θρησκείας μας και γιορτή της πατρίδας μας. Μονάχα στην Ελλάδα ταίριαξε η φωνή του αγγέλου με τη φωνή του σκλαβωμένου και του επαναστατημένου Έλληνα.

Σα σήμερα, πριν από πολλά χρόνια, ο αρχάγγελος Γαβριήλ έφερε την ευχάριστη είδηση, στη φτωχή κόρη της Ναζαρέτ, την Παρθένο Μαρία ότι «Θα γεννήσει τον Υιό του Θεού που θα σώσει τους ανθρώπους από τη σκλαβιά της αμαρτίας ».
Ο Αγώνας λοιπόν δεν έγινε μόνο για την πατρίδα, αλλά και για τη θρησκεία. Στην Προκήρυξή του ο Γεωργάκης Ολύμπιος τόνιζε: "Εμπρός αδέλφια. Ας πεθάνουμε κοιτάζοντας άφοβα το θάνατο στα μάτια. Ζήτω η θρησκεία και η ελευθερία της Ελλάδος. Θάνατος στους βαρβάρους". Τα μοναστήρια τροφοδοτούσαν τους αρματολούς και παρείχαν καταφύγιο στους διωκόμενους. Συχνά γίνονταν εστίες αντίστασης (μονή Σέκου, μονή Αρκαδίου κ.λπ.). Ο στρατηγός Μακρυγιάννης με τον αυθεντικό λόγο του έχει γράψει: "...αυτά τα μοναστήρια ήταν τα πρώτα προπύργια της επανάστασής μας. Ότι εκεί ήταν και οι τζεμπιχανέδες (πυριτιδαποθήκες) μας και όλα τ' αναγκαία του πολέμου ότ' ήταν παράμερον και μυστήριον από τους Τούρκους". Όπως έγραφε και ο αείμνηστος Φώτης Κόντογλου: "Σ' αυτό τον τόπο Ορθοδοξία και Ελλάδα πάνε μαζί".
Στρέφουμε τη σκέψη μας στο παρελθόν, για να εξετάσουμε την ιστορική αυτή περίοδο, όχι για μια απλή υπόμνηση των γεγονότων, αλλά για να επισημάνουμε τις ευθύνες μας από τις υποθήκες των προγόνων μας και να αντλήσουμε διδάγματα.
Με την άλωση της Κωνσταντινούπολης, στις 29 Μαϊου 1453, η μαύρη νύχτα της σκλαβιάς κάλυψε τον εθνικό ορίζοντα, και το όνομα της Ελλάδας έσβησε από το χάρτη της Υδρογείου.
Για 400 περίπου χρόνια οι Έλληνες δοκίμασαν την καταπίεση και τη σκληρότητα του δυνάστη, που εκδηλωνόταν με σφαγές και διώξεις, αρπαγές και καταστροφές της περιουσίας, με βίαιο εξισλαμισμό και παιδομάζωμα. Η ελπίδα όμως και η πίστη δεν έσβησαν από τις καρδιές των Ελλήνων. Έγιναν τραγούδι και ύμνος, που απλώνονταν στα χωριά και τις πόλεις, στους κάμπους και στα βουνά και γίνονταν δύναμη όλων των σκλαβωμένων Ελλήνων εναντίον του βάρβαρου κατακτητή.
Η έλλειψη μορφωμένων Οθωμανών υποχρέωνε τους Τούρκους να χρησιμοποιούν τους υπόδουλους Έλληνες, ως διοικητικούς υπαλλήλους -ακόμη και ηγεμόνες-, γιατρούς, διερμηνείς και σε άλλες ανώτερες θέσεις του κρατικού μηχανισμού. Παράλληλα, όσοι ακολουθούσαν το επάγγελμα του εμπόρου ή του ναυτικού, δημιουργούσαν μεγάλες περιουσίες και στόλους εμπορικών πλοίων, αποκτώντας ισχυρή δύναμη στα χέρια τους. Επίσης, αρκετοί 'Ελληνες, μορφωμένοι και πλούσιοι, διέπρεπαν σε διάφορες ξένες χώρες.
Όλοι αυτοί, είτε καταπιεζόμενοι στην υπόδουλη Ελλάδα είτε επιφανείς στο εξωτερικό, καλλιεργούσαν στη σκέψη τους την Επανάσταση και οργάνωσαν την αντίσταση και τον πόλεμο εναντίον του Τούρκου κατακτητή. Οι "Κλέφτες" και οι "Αρματολοί" αποτελούσαν το μαχόμενο στρατό και έκαναν τον ένοπλο αγώνα. Οι μορφωμένοι γενικά και οι κληρικοί δίδασκαν τα ελληνικά γράμματα στα Ελληνόπουλα, τόνωναν το εθνικό φρόνημα και προέτρεπαν το λαό να επαναστατήσει, για να διώξει τον Οθωμανό δυνάστη.
Πολλές εξεγέρσεις, μικρές και μεγάλες, περισσότερες από 150, έγιναν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, που όμως απέτυχαν, χωρίς να φέρουν το "ποθούμενο", στο σκλαβωμένο Γένος.
Εύστοχα ο αείμνηστος Καθηγητής - Ακαδημαϊκός Ι. Ν. Θεοδωρακόπουλος έχει παρατηρήσει ότι την επομένη κιόλας της Άλωσης, η αντίσταση των Ελλήνων έγινε πνευματική, για να εξελιχθεί και πάλι σε ένοπλη και να λάβει το Εικοσιένα τη μορφή του μεγάλου Σηκωμού. Ως τότε σημειώθηκαν πολλά μικροκινήματα. Ήδη στον 16ο αι. (1585) πραγματοποιήθηκε εξέγερση των αρματολών της Βόνιτσας Θεόδωρου Γρίβα και της Ηπείρου Πούλιου Δράκου και Μαλάμου, που εξεγέρθησαν κατά των Τούρκων, oι οποίοι όμως κατέστειλαν την εξέγερσή τους. Επικεφαλής των κινημάτων αυτών ήταν συνήθως κληρικοί και επίσκοποι.
Στον 17ο αι. (1611) έγινε στα Γιάννενα ξεσηκωμός αγροτών, που υποκινήθηκε από έναν επίσκοπο της Εκκλησίας, τον πρώην Λαρίσης Διονύσιο τον Φιλόσοφο, που προηγούμενο επαναστατικό εγχείρημά του κατά των Τούρκων (1600) του στοίχισε τον θρόνο. Η εξέγερση τη φορά αυτή (το Σάββατο 10 Σεπτεμβρίου 1611) απείλησε τα Γιάννενα, γεγονός που εξόργισε τους Τούρκους. Συνέλαβαν τον Διονύσιο σε ένα σπήλαιο, όπου είχε καταφύγει, και τον έγδαραν ζωντανό. ((Παραγέμισαν το δέρμα του με άχυρα και τον διαπόμπευσαν ντυμένο με τα αρχιερατικά του άμφια στην πόλη, για να το στείλουν μετά στην Υψηλή Πύλη μαζί με 85 κεφάλια άλλων επαναστατών. Στην εκδικητική τους μανία κατέστρεψαν τη μονή του Αγίου Δημητρίου του Διχούνη, που ήταν η μετάνοια και το ορμητήριό του.
Η προσδοκία των υποδούλων να απελευθερωθούν δεν τους εγκατέλειψε ποτέ. Τα βλέμματά τους στρέφονταν προς την ομόδοξη Ρωσία, το "ξανθόν γένος", για το οποίο μιλούσαν οι λαϊκές προφητείες, όπως η αποδιδόμενη στον Αγαθάγγελο, περιμένοντας βοήθεια. Στο Μοριά ο μητροπολίτης Λακεδαιμονίας Ανανίας Λαμπάρδης από τη Δημητσάνα ηγήθηκε επαναστατικού κινήματος, που απέβλεπε στην αποτίναξη του τουρκικού ζυγού από την Πελοπόννησο. Άλλοι αρχιερείς, όπως ο Π. Πατρών, ο Κορίνθου και ο Κερνίτσης συνεργάσθηκαν μαζί του. Προδόθηκαν όμως στους Τούρκους, οι οποίοι το 1764 1767 συνέλαβαν τον επίσκοπο Ανανία και τον αποκεφάλισαν.
Αγιορείτης μοναχός, κουρά της μονής Φιλοθέου, ο ακάματος εθνεγέρτης Πατροκοσμάς ο Αιτωλός (1714 - 1779), ο "άγιος των σκλάβων", αφού έλαβε την ευχή του Πατριάρχη, όργωσε κυριολεκτικά την Ελλάδα απ' άκρου εις άκρον, εγείροντας συνειδήσεις και φωτίζοντας τους Έλληνες και διακινούμενος με καταπληκτική ταχύτητα ανάμεσα σε πεδιάδες και βουνά. Δεν έβρισκε ξεκούραση ούτε το μεσημέρι με τον καυτό ήλιο, εξοικονομώντας πολύτιμο χρόνο για την επιτέλεση του σπουδαίου εθνεγερτικού και παιδευτικού έργου του. Ο φλογερός εκείνος λαϊκός διδάχος, που ακριβοδίκαια ονομάστηκε "Εθναπόστολος", πλήρωσε με μαρτυρικό τέλος την ανυπολόγιστης αξίας και σημασίας προσφορά του στο ελληνορθόδοξο Γένος του.
Το 1770, στα γνωστά Ορλωφικά, και πάλι κληρικός, ο επίσκοπος Μαυροβουνίου, με τον Σταυρό στο χέρι πήγαινε από χωριό σε χωριό καλώντας όλους σε "ιερό πόλεμο" κατά των κατακτητών. Στους αδελφούς Ορλώφ που ήλθαν από τη Ρωσία συμπαραστάθηκαν όλοι οι τοπικοί επίσκοποι, όπως ο Πατρών Παρθένιος, που επιτέθηκε κατά των Καλαβρύτων, ο Κορίνθου Μακάριος που κατέλαβε τον Ισθμό, ο Κορώνης, ο Μεθώνης, της Καλαμάτας. Με το αίμα του πρωτομάρτυρα της ελληνικής ελευθερίας αγίου Γρηγορίου του Ε', Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, βάφτηκε στις 10 Απριλίου 1821 η πανεθνική εξέγερση του Γένους.
Οι εξεγέρσεις αυτές ήταν καταδικασμένες να αποτύχουν γιατί ήταν αποτέλεσμα της εγκατάλειψης από τους ξένους και ιθύνουσες δυνάμεις της εποχής εκείνης. Οι Έλληνες πίστευαν περισσότερο στις υποσχέσεις τους, παρά στο γεγονός οτι οι ξένοι στην κρίσιμη στιγμή θα τους λησμονούσαν. Ύστερα από πολλές τέτοιες δοκιμασίες, αποφάσισαν να στηριχθούν στις δυνάμεις τους, για την ελευθερία της πατρίδας. Εμπνευσμένοι Έλληνες όπως: ο Αθανάσιος Τσακάλωφ και ο Νικόλαος Σκουφάς από την Ήπειρο και ο Εμμανουήλ Ξάνθος από την Πάτμο, ίδρυσαν τη "Φιλική Εταιρεία" και οργάνωσαν το Έθνος για την εξέγερση και την τελική αναμέτρηση. Για το λόγο αυτό η "Φιλική Εταιρεία" δίκαια θεωρείται προπομπός της Επανάστασης του 1821.
Η ανταρσία του Αλή Πασά, εναντίον του Σουλτάνου, θεωρήθηκε η κατάλληλη ευκαιρία. Έτσι, στις 25 Μαρτίου 1821, ο Μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός με τους οπλαρχηγούς Ανδρέα Λόντο και Ανδρέα Ζαϊμη, κήρυξαν την επανάσταση στη Μονή της Αγίας Λαύρας, στα Καλάβρυτα. Ηδη όμως από τις 23 του μηνός οι Μανιάτες και οι Μεσσήνιοι, με οπλαρχηγούς τους Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τον Πέτρο Μαυρομιχάλη, είχαν ελευθερώσει την Καλαμάτα, όπου στις 28 Μαρτίου, συγκροτήθηκε προσωρινή Κυβέρνηση.
Από την Πελοπόννησο διαδόθηκε σε όλη την υπόδουλη Ελλάδα. Η Στερεά και η Εύβοια, η Θεσσαλία, η Ήπειρος και η Μακεδονία, η Κρήτη και τα άλλα Νησιά εξεγέρθηκαν φωνάζοντας "Ελευθερία ή Θάνατος". Δύο μήνες αργότερα, αν και ο Υψηλάντης ηττήθηκε στο Δραγατσάνι, οι Έλληνες δεν πτοήθηκαν, αλλά συνέχισαν τον "υπέρ πάντων αγώνα" με ιερό πείσμα και πνεύμα αυτοθυσίας.
Η θυσία του Αθανασίου Διάκου στις 22 Απριλίου στη γέφυρα της Αλαμάνας, τoυ Οδυσσέα Ανδρούτσου στις 8 Μαίου στο Χάνι της Γραβιάς, η κατάληψη της Τρίπολης στις 23 Σεπτεμβρίου 1821 και η καταστροφή της Στρατιάς του Δράμαλη στις 26 Ιουλίου 1822 στα Δερβενάκια αποτέλεσαν γεγονότα που εδραίωσαν την πίστη των Ελλήνων και χαλύβδωσαν τη θέλησή τους, για την κατάκτηση της ελευθερίας.
Εκτός όμως από τις επιτυχίες υπήρξαν μεγάλες καταστροφές και αρκετές αποτυχίες. Η καταστροφή της Χίου στις 31 Μαρτίου 1822, η συντριβή των Ελλήνων στη μάχη του Πέτα της Ηπείρου στις 4 Ιουλίου 1822, η δυσμενής εξέλιξη της Επανάστασης στη Μακεδονία έπειτα από τις πρώτες επιτυχίες, και άλλες περιπτώσεις στην ξηρά και στη θάλασσα αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα. Από τις αποτυχίες και τις καταστροφές αυτές, αρκετές οφείλονται στη συντριπτική υπεροχή του εχθρού και μερικές στα σφάλματα και στη διένεξη μεταξύ των Ελλήνων, που δυστυχώς εκδηλώνονταν σε κάθε απομάκρυνση του εχθρικού κινδύνου. Από τον πρώτο χρόνο της Επανάστασης οι Πελοποννήσιοι ίδρυσαν με ψήφισμά τους τη Γερουσία των Καλτετζών, οι Αιτωλοακαρνάνες τη Γερουσία της Δυτικής Ελλάδας και οι Στερεοελλαδίτες τον Άρειο Πάγο της Ανατολικής Ελλάδας. Για ένα χρονικό διάστημα το 1823, η Ελλάδα είχε δύο Κυβερνήσεις, αντιμαχόμενες και έτοιμες να αλληλοσπαραχθούν. Παρόμοια διαμάχη το 1824 οδήγησε στη φυλάκιση του Κολοκοτρώνη, ο οποίος αποφυλακίσθηκε το 1825, για να αντιμετωπίσει την απειλή του Ιμπραήμ.
Ευτυχώς όμως, "ο Θεός είχε υπογράψει την ελευθερία της Ελλάδας και δεν επήρε πίσω την υπογραφή του", όπως έλεγε ο γέρος του Μωριά. Το σκλαβωμένο Γένος είχε πάρει την απόφασή του, "Ελευθερία ή θάνατος" και ο αγώνας του δεν ήταν εύκολο να καταπνιγεί. Παράλληλα, οι ωμότητες των Τούρκων, η καταστροφή των Ψαρών, η επιτυχία στα Δερβενάκια, η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας στη Χίο, η ηρωική έξοδος του Μεσολογγίου και πολλά άλλα παρόμοια γεγονότα προκάλεσαν τη συμπάθεια των λαών της Ευρώπης και ανάγκασαν τους ηγέτες τους να υποστηρίξουν την επαναστατημένη Ελλάδα.
Σημαντικά επηρέασε τον αγώνα του 1821 και η Γαλλική Επανάσταση. Οι ιδέες της για Ελευθερία, Δημοκρατία, Ισότητα, Αδελφότητα και Δικαιοσύνη, ενθουσίασαν τους Έλληνες. Αυτό φαίνεται και από την ενέργειά τους να τις συμπεριλάβουν στο Σύνταγμα που ψήφισε η Α' Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου την 1η Ιανουαρίου 1822.
Η Επανάσταση του 1821 είναι το πιο σπουδαίο γεγονός στην Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας και η αφετηρία της δημιουργίας και της αναγέννησης του Ελληνικού Κράτους. Παράλληλα, είναι ένα γεγονός παγκόσμιας σημασίας, γιατίέδωσε το φωτεινό παράδειγμα και σε άλλους σκλαβωμένους λαούς.
Οι σύγχρονοι Έλληνες δεν πρέπει να λησμονούμε ότι οφείλουμε την ελευθερία, την εθνική μας υπόστασή και υπερηφάνεια, την πρόοδο και την ευημερία μας, στους αγώνες και στις θυσίες των ηρώων του Εικοσιένα.
Ο αγώνας του 1821 ήταν καθολικός. Ήταν έργο όλων των Ελλήνων. Ήταν αγώνας ιερός και δίκαιος, αγώνας "υπέρ βωμών και εστιών", αγώνας για το υψηλά ιδανικά όπως η ελευθερία, η αξιοπρέπεια και ο αγώνας για την ανεξαρτησία.
Οι παράγοντες που ένωσαν τους Έλληνες ήταν ισχυροί. Δυστυχώς όμως, συχνά υπήρχαν και στοιχεία που τους χώριζαν. Οι ξένες επιρροές, οι εγωισμοί και τα μικροσυμφέροντα πολλές φορές τους δίχασαν και λειτουργούσαν για λογαριασμό του εχθρού. Έτσι, "η διχόνοια η δολερή" όπως την ονόμασε ο ποιητής, παραλίγο να φέρει την καταστροφή και να οδηγήσει σε αποτυχία την Επανάσταση.
Όλα αυτά δείχνουν ότι η γενιά του Εικοσιένα είχε όλες τις πανάρχαιες αρετές, αλλά και τις αδυναμίες της φυλής μας. Αγωνιζόταν για να αποτινάξει το ζυγό της δουλείας, αλλά και υπονόμευε την ελευθερία και την αναγέννηση του Ελληνικού Κράτους. Και όμως το σκλαβωμένο Γένος ελευθερώθηκε και δημιούργησε την καινούργια Ελλάδα.
Σήμερα λοιπόν, με ευλάβεια γονατίζουμε νοερά στους τάφους των αθανάτων νεκρών, για να αποτίσουμε φόρο τιμής και ευγνωμοσύνης στους ήρωες και μάρτυρες της Επαναστάσεως του 1821. Τους ατενίζουμε με υπερηφάνεια, γιατί μέχρι τώρα κρατήσαμε αυτά που μας παρέδωσαν και τους δίνουμε την υπόσχεση ότι είμαστε έτοιμοι να υποστούμε κάθε θυσία και στο μέλλον, για να υπερασπίσουμε, με εθνική ενότητα και ομοψυχία, τα όσια και τα ιερά της φυλής διατηρώντας την πατρίδα μας ακέραιη, ανεξάρτητη και ελεύθερη.
Το 21 είναι ο υψηλός ιστορικός και συνάμα πνευματικός χώρος . Είναι η ιερή κιβωτός του Ελληνισμού. Είναι το ταμείο πρότυπων μορφών και υποδειγμάτων βίου που γαλβάνισε με αίμα η ιστορία και τα ύψωσε εκεί, όπου στρέφεται ο άνθρωπος για να ζητήσει εμπνεύσεις ζωής.
Είναι το μέγα δίδαγμα που ψυχώνει το 'Εθνος μας για μα μη σβήσει το φως του Ελληνικού πνεύματος , ώστε να διδαχθούν οι νέοι, να θυμηθούν οι ώριμοι και να αναπολήσουν οι ηλικιωμένοι τι σημαίνει σήμερα και αύριο το να είσαι Ε ΛΛ Η Ν.
Η διπλή αυτή εορτή έχει σκοπό να αποτίσει φόρο τιμή στην Ελευθερία.
Η βίωση του μυστηρίου της ελευθερίας, όπως πραγματοποιείται στον Ευαγγελισμό, αποτελεί την πρόταση ζωής της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον σύγχρονο άνθρωπο και τον Έλληνα. Ορθοδοξία σημαίνει η "εν δουλεία του Θεού ελευθερία". Ο Ορθόδοξος, και δη ο Έλλην, βιώνει την ελευθερία ως αγάπη, θυσία, αγωνιστικότητα, απεξάρτηση από κάθε υποδούλωση.
Αυτό είναι και το διπλό νόημα της εθνικοθρησκευτικής μας επετείου. Ο Έλληνας ξεκίνησε για να κατακτήσει την εξωτερική ελευθερία, αφού επικαλέστηκε την βοήθεια της Παναγίας και είχε ως όπλο του την πίστη στο Χριστό, την βίωση της εσωτερικής ελευθερίας. Γι' αυτό οι αγωνιστές θυσιάστηκαν έναντι ενός ανωτέρου υλικά εχθρού, γιατί είχαν την ελπίδα και την βεβαιότητα ότι ο Χριστός ευλογεί τον αγώνα τους.
Μ' αυτή την ελπίδα πορεύεται ο Ελληνισμός. Αυτή τη βίωση της ελευθερίας καλούμεθα να προτείνουμε σήμερα στον κόσμο μας. Αν την έχουμε μέσα από την κοινωνία με τον Χριστό, μέσα από το μυστήριο της ελευθερίας, θα την δώσουμε στον κόσμο δημιουργώντας μια άλλη πρόταση πολιτισμού, ήθους, σωτηρίας και κοινωνίας, και εν τω νυν και εν τω μέλλοντι αιώνι. Εδώ ακριβώς είναι μεγάλη και η ευθύνη μας, αλλά και καλούμαστε ως άνθρωποι και ως Έλληνες να διαφυλάξουμε την παράδοσή μας, να βιώσουμε το μυστήριο της εν Χριστώ ελευθερίας και να ζήσουμε εν αγάπη και ταυτόχρονα με αδούλωτο φρόνημα στον κόσμο μας. Ας αγωνιζόμαστε λοιπόν και με τις πρεσβείες της Παναγίας μας ας ζούμε εν ελευθερία και εν αγάπη, καταθέτοντας και την προσωπική, αλλά και την εθνική μας μαρτυρία.
Εμπνεόμενοι από όλα αυτά τα διδάγματα και τις παρακαταθήκες των αγώνων, των ηρώων και των μαρτύρων του 1821 πρέπει να συνεχίσουμε την ιστορική πορεία μας ανα τους αιώνες με αγώνες, με οράματα και την επιδίωξη υψηλών ιδανικών που θα μεινουν ως παρακαταθήκη στις επιγενόμενες γενιές.