Ο θάνατος του παλληκαριού συγκλόνισε όλον τον Ελληνισμό. Στις 13 Οκτωβρίου 1904 στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία, στο χωριό Στάτιστα της Καστοριάς, έπεφτε νεκρός ο Παύλος Μελάς. 

Γράφει ο Κωνσταντίνος Χολέβας

Με πατέρα πρώην Δήμαρχο Αθηναίων και πεθερό πρώην Πρωθυπουργό, ο νεαρός ανθυπολοχαγός του Πυροβολικού, βρέθηκε εθελοντικά στην πανάρχαια ελληνική γη του Αλεξάνδρου, του Αριστοτέλους και των πολυαρίθμων αγίων της Ορθοδοξίας. Ήλθε να βοηθήσει τον εντόπιο πληθυσμό να διατηρήσει την ελληνική του ταυτότητα και να μην περάσει από την τουρκική κατοχή στη δουλεία των Βουλγάρων. Η θυσία του αφύπνισε την ελεύθερη Ελλάδα και την κυβέρνηση των Αθηνών. Και ο γυναικάδελφός του, ο λαμπρός Ίων Δραγούμης, βροντοφώναξε: «Ας τρέξουμε να σώσουμε τη Μακεδονία και η Μακεδονία θα μας σώσει».

Πράγματι ο Μακεδονικός Αγώνας της περιόδου εκείνης έσωσε τον Ελληνισμό και τον έβγαλε από την εθνική κατάθλιψη. Είχε προηγηθεί η πτώχευση του 1893, η ήττα από τους Τούρκους το 1897 και η επιβολή Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου το 1898. Ο Ελληνισμός σύσσωμος έσπευσε να βοηθήσει τους υποδούλους αδελφούς στον Βορρά, οι οποίοι είχαν πολλές φορές ξεσηκωθεί ζητώντας την ενσωμάτωσή τους στο ελληνικό κράτος. Εκκλησία, διπλωμάτες, αξιωματικοί, δάσκαλοι, απλοί χωρικοί άνδρες και γυναίκες, παιδιά και έφηβοι, ελληνόφωνοι και σλαβόφωνοι-δίγλωσσοι, όλοι συντονίσθηκαν σωστά και επέτυχαν το θαύμα. Η Μακεδονία σώθηκε από την απειλή των κομιταζήδων και σε λίγα χρόνια υποδέχθηκε ζητωκραυγάζοντας τον Ελληνικό Στρατό.

Ο Μακεδονικός Αγώνας συνεχίζεται με διαφορετικά μέσα. Θα συνεχισθεί ο αγώνας για το όνομα του γειτονικού κράτους που σφετερίζεται ιστορία, πρόσωπα και σύμβολα που δεν του ανήκουν. Απαιτείται εμμονή και υπομονή, διότι τυχόν υποχώρηση δική μας θα καθιερώσει διεθνώς και ες αεί το κρατίδιο αυτό ως τον μόνο νόμιμο χρήστη του ονόματος και εμείς θα χάσουμε κάθε δικαίωμα στην ιστορία και τον πολιτισμό μας!

Απαιτείται αγώνας για να διδάσκεται ορθά και τεκμηριωμένα η ιστορία και η προσφορά του Μακεδονικού Ελληνισμού στα σχολεία μας και στα Πανεπιστήμια του Εξωτερικού.

Χρειάζεται επιτέλους να ανακινήσει σε διεθνείς οργανισμούς η χώρα μας το ζήτημα της ελληνικής μειονότητος (κυρίως Βλάχοι και Σαρακατσάνοι) που καταπιέζεται από τις αρχές των Σκοπίων.

Και να απελευθερώσουμε τον νόμιμο Αρχιεπίσκοπο Αχρίδος και Σκοπίων Ιωάννη που φυλακίσθηκε στα Σκόπια.

Εάν επιμείνουμε θα δικαιωθούμε.