10η Οκτωβρίου Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας.

Eπιμέλεια Βικτωρία Πολύζου, συμβουλευτική ψυχοθεραπεύτρια, medlabnews.gr

Η Παγκόσμια Ομοσπονδία Ψυχικής Υγείας και ο Παγκόσμιος Οργανισμός υγείας καθιέρωσαν τη 10η Οκτωβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας.

Το θέμα του φετινού εορτασμού αφορά την ψυχική υγεία των ηλικιωμένων.
Σε μια εποχή βαθύτατης οικονομικής κρίσης, με την ψυχική υγεία να κλονίζεται, τις αυτοκτονίες να αυξάνονται με απίστευτους ρυθμούς και τους ανθρώπους να έχουν ανάγκη ψυχολογικής υποστήριξης όσο ποτέ άλλοτε, οι ειδικοί κάνουν λόγο για μία παγκόσμια επιδημία ψυχικών διαταραχών, επικαλούμενοι τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση λοιπόν, σε συνδυασμό με το αβέβαιο μέλλον και τη γενικευμένη ανασφάλεια, αυξάνει δραματικά τους δείκτες κατάθλιψης και στον ελληνικό πληθυσμό και παράλληλα απειλεί τη σωματική του υγεία, επισημαίνουν οι επιστήμονες. Στη χώρα μας υπολογίζεται ότι το 25% των ανδρών και το 33% των γυναικών (περίπου 850.000 Έλληνες και 1,1 εκατ. Ελληνίδες) πάσχουν από ήπια έως σοβαρή κατάθλιψη.?H οικονομική κρίση αποτελεί στις μέρες μας την κύρια αιτία αύξησης των κρουσμάτων κατάθλιψης, σε παγκόσμιο επίπεδο. Εκτιμάται ότι η νόσος επηρεάζει 350 εκατομμύρια ανθρώπους και σύμφωνα με τα αποτελέσματα παγκόσμιας έρευνας για την ψυχική υγεία, που διεξήχθη πρόσφατα σε 17 χώρες, περίπου 1 στα 20 άτομα ανέφερε ότι είχε ένα επεισόδιο κατάθλιψης τον προηγούμενο χρόνο.?Η νόσος μπορεί να προσβάλλει άτομα από όλα τα κοινωνικά στρώματα και σε ορισμένες βαριές περιπτώσεις είναι δυνατόν να οδηγήσει σε αυτοκτονία, επισημαίνουν οι ειδικοί. Κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο χάνονται περίπου 1 εκατομμύριο ζωές εξαιτίας των αυτοκτονιών, γεγονός που μεταφράζεται σε περίπου 3.000 θανάτους σε καθημερινή βάση. Και να φανταστεί κανείς ότι η κατάθλιψη είναι μία μόνο από τις ψυχικές διαταραχές.?Σε αντίθετη τροχιά με όλα τα παραπάνω η είδηση που αποτυπώνει όχι μόνο τον οδυνηρό φαύλο κύκλο στον οποίο έχει περιπέσει η χώρα, αλλά και μέρος των βαθύτερων αιτίων που μας έφεραν ως εδώ.
Στη χώρα μας, σύμφωνα με πανεπιστημιακές μελέτες, το ποσοστό των πασχόντων από κατάθλιψη που αναζητούν βοήθεια, είναι λιγότερο από το 50%!

Η ψυχική υγεία αποτελεί ένα πολυδιάστατο φαινόμενο και δεν εστιάζεται μόνο στην απουσία της ψυχικής νόσου αλλά στην ισορροπία μεταξύ σώματος, ψυχής και πνεύματος. Τα ψυχικά υγιή άτομα μπορούν να αντλούν ικανοποίηση από τον εαυτό τους, να διακατέχονται από αίσθημα πληρότητας και ευφορίας, να διαθέτουν μια ρεαλιστική αντίληψη της πραγματικότητας και να μπορούν να επιλύουν τα προβλήματα της ζωής που προκύπτουν.

Η ψυχική νόσος αποτελεί ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα και αναφέρεται στις διαταραχές της σκέψης, της συνείδησης, του συναισθήματος, της επικοινωνίας και της συμπεριφοράς. Παρατηρείται έλλειψη προσαρμοστικότητας, δυσκολία στη σύναψη και διατήρηση διαπροσωπικών σχέσεων μέχρι και απώλεια επαφής με την πραγματικότητα.

Σύμφωνα με έρευνες, αυτή τη στιγμή περίπου ένας στους δέκα κατοίκους αυτού του πλανήτη αντιμετωπίζει κάποια ψυχική διαταραχή ελαφριάς, μέτριας ή βαριάς μορφής. Οι πιο συχνά εμφανιζόμενες διαταραχές είναι αυτές που σχετίζονται με καταθλιπτικά συμπτώματα και άγχος.

Οι ψυχικές διαταραχές των ηλικιωμένων οφείλονται σε ψυχοκοινωνικούς, οργανικούς, βιοχημικούς και συναισθηματικούς παράγοντες που επέρχονται με το γήρας και εκδηλώνονται με τη μορφή άτυπων ή τυπικών ψυχιατρικών παθήσεων καθ΄ όλη τη διάρκεια του γήρατος.

Οι κυριότερες ψυχικές διαταραχές των ηλικιωμένων σχετίζονται με τις διαταραχές συναισθήματος με εξέχουσα τη κατάθλιψη και τα Οργανικά Ψυχοσύνδρομα – Οργανικές Ψυχώσεις με την γεροντική άνοια και τη νόσο Alzheimer να εμφανίζουν τη μεγαλύτερη νοσηρότητα.

Ο ηλικιιωμένος μπορεί να εμφανίζει πέρα από απώλεια του ενδιαφέροντος, καταθλιπτική διάθεση σχεδόν κάθε ημέρα.
Μπορεί να εμφανίζει την ακόλουθη εικόνα:

1) Έχει μειωμένα κίνητρα για συμπεριφορές υγείας: καπνίζει ή/και δεν κάνει σωματική άσκηση.

2) Η διατροφή του δεν είναι η ενδεδειγμένη.

3) Αισθάνεται κοινωνικά απομονωμένος.

4) Έχει χρόνιο άγχος για την επιβίωση του/της.

5) Έχει χαμηλή αντίληψη συναισθηματικής υποστήριξης από τους οικείους του.

6) Έχει δυσλειτουργικούς μηχανισμούς άμυνας στο πρόβλημα της υγείας του (π.χ. άρνηση αποδοχής της κατάστασης της υγείας του).

7) Δεν συμμορφώνεται στις οδηγίες του γιατρού.

8) Πάσχει από ανορεξία, απώλεια βάρους και μειωμένη ενέργεια.

9) Μπορεί να εμφανίζει συμπτώματα διαταραχής πανικού ή άγχους.

Η κατάθλιψη δεν είναι χαρακτηριστικό των ηλικιωμένων και δεν θα πρέπει να θεωρείται φυσιολογική μία καταθλιπτική αντίδραση σε αυτή την ηλικία. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ηλικιωμένων προσαρμόζεται με επιτυχία στις μεταβολές που συμβαίνουν όταν εισέρχονται σε αυτό το στάδιο της ζωής. Έτσι, συμπτώματα όπως η μείωση των κοινωνικών επαφών και δραστηριοτήτων, η ελάττωση λήψης πρωτοβουλιών, το άγχος και η ανησυχία δεν είναι φυσικά επακόλουθα της γήρανσης, αλλά σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να αντιπροσωπεύουν την παρουσία κατάθλιψης.

Οι ηλικιωμένοι που είναι κοινωνικά απομονωμένοι, έχουν 26% αυξημένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου συγκριτικά με τους συνομηλίκους τους που έχουν πλούσια κοινωνική ζωή.
Εκτιμάται ότι ο κίνδυνος αυτός απορρέει από το γεγονός ότι όταν ένας ηλικιωμένος ζει απομονωμένος, δεν έχει κάποιον να φροντίσει για τη σωστή διατροφή του, για να πάρει το φάρμακό του ή για να τον βοηθήσει σε μια επείγουσα περίπτωση.
Γι” αυτό επισημαίνεται ότι ακόμα και όταν οι ηλικιωμένοι έχουν επιλέξει να ζουν μόνοι, δηλαδή ευχαριστιούνται τη μοναξιά τους, πρέπει να έχουν περιοδική επαφή με κάποιους ανθρώπους, που θα τους συμβουλεύουν και θα τους υποστηρίζουν.

Η περιορισμένη επαφή κάποιου με την οικογένειά του, με φίλους, με τη γειτονιά, με διάφορες οργανώσεις και γενικότερα με την κοινωνία, θεωρείται κοινωνική απομόνωση και σχετίζεται, αλλά δεν ταυτίζεται με τη μοναξιά. Σύμφωνα με την μελέτη, το μεγαλύτερο ποσοστό θνησιμότητας αφορούσε αυτούς που ταυτόχρονα βιώνουν μοναξιά και κοινωνική απομόνωση.
Οι ψυχικές παθήσεις δεν πρέπει να προκαλούν φόβο στο κοινωνικό σύνολο. Η ψυχική ασθένεια δεν αποτελεί στίγμα και δεν πρέπει να καλλιεργεί συναισθήματα ντροπής και να προωθεί το κοινωνικό αποκλεισμό. Απαραίτητη θεωρείται η ενεργοποίηση όλων των εμπλεκομένων φορέων στη πρόληψη της νόσου και στην έγκαιρη αντιμετώπιση των ψυχικά πασχόντων. Το υποκειμενικό αίσθημα της μοναξιάς, όσο και η αντικειμενική κατάσταση της κοινωνικής απομόνωσης αυξάνουν τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου. Όμως, ενώ η σχέση μεταξύ μοναξιάς και πρόωρου θανάτου αφορά κατά βάση όσους ανθρώπους έχουν σωματικά ή ψυχικά προβλήματα, στην περίπτωση της κοινωνικής απομόνωσης αυξάνει ο κίνδυνος πρόωρου θανάτου ανεξάρτητα από τη σωματική και ψυχική υγεία κάποιου.