Η Πορτογαλία ψήφισε χτες, στις πιο παράξενες ίσως εκλογές του κόσμου. Όπου τα τρία κόμματα που διεκδικούσαν την εξουσία είχαν προ-συμφωνήσει ότι θα εφαρμόσουν την πολιτική του Μνημονίου μέχρι κεραίας και δεν θα ζητήσουν καμιά αναδιαπραγμάτευση.
Ήμουν εκεί, τις είδα από κοντά, με την κάμερα της εκπομπής «Έρευνα». Και μοιράζομαι μαζί σας μια σκέψη. Πώς η εμπειρία της Πορτογαλίας διαψεύδει τρεις μύθους που κυριαρχούν στην περί κρίσης συζήτηση. Η Πορτογαλία, πρώτον, δεν πάσχει από διαφθορά, όπως εμείς, δεν έχει φοροδιαφυγή, όπως εμείς, και τα δάνεια που έλαβε, στα χρόνια των παχιών αγελάδων, δεν τα έφαγε σε ρουσφέτια, μίζες και καταναλωτικές δαπάνες, όπως εμείς- τα επένδυσε σε έργα υποδομών.
Τότε γιατί μοιράζεται την ίδια μοίρα με εμάς;
Γιατί οι αγορές της γύρισαν την πλάτη;
Γιατί υποχρεώθηκε να ζητήσει βοήθεια και να φορτωθεί την τρόικα και τον γαλανομάτη κύριο Τόμσον;
Η Πορτογαλία, δεύτερον, όταν η διεθνής κρίση της χτύπησε την πόρτα δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια. Εφάρμοσε μια επιθετική, κεϋνσιανού τύπου, πολιτική, έριξε χρήμα στην οικονομία, με την μορφή δημοσίων επενδύσεων σε μεγάλα έργα υποδομών. Έκανε, δηλαδή, το σωστό. Αλλά γιατί αυτό δεν την γλίτωσε από την μοίρα μιας κρίσης χρέους, ίδιας με εκείνη που πλήττει εμάς, που τα κάναμε όλα λάθος;
Και, τρίτον, η Πορτογαλία δεν ζούσε αμέριμνη τον περασμένο χρόνο. Η Βουλή της ενέκρινε τρία αλλεπάλληλα προγράμματα λιτότητας, από τα τέλη του 2009, στα οποία η συντηρητική αντιπολίτευση έδινε θετική ψήφο, με πλήρη συναίνεση. Στη διάρκεια του περασμένου 12μηνου, τα εισοδήματα στην Πορτογαλία μειώθηκαν περισσότερο απ’ ό,τι στην Ελλάδα του Μνημονίου.
Τότε γιατί, μετά από έναν χρόνο αιματηρής λιτότητας βρέθηκαν οι Πορτογάλοι στην ίδια με εμάς μοίρα; Γιατί η συναινετική λιτότητα δεν τους έσωσε από τις αγορές;
Το συμπέρασμά μου είναι πως οι τρεις βασικοί μύθοι που κυκλοφορούν είναι και οι τρεις λάθος:
Όχι- η κρίση που ζούμε δεν οφείλεται στις «αμαρτίες» μας, δεν τιμωρούμαστε επειδή τα φάγαμε ή τα έφαγαν.
Όχι- η εναλλακτική λύση να ρίξουμε χρήμα για να αναθερμάνουμε την οικονομία δεν λειτουργεί σε μια χώρα που δεν έχει δικό της νόμισμα να κόψει ή να υποτιμήσει.
Και όχι-η λιτότητα από μόνη της δεν είναι η συνταγή για να βγούμε από την κρίση.
Απέναντι στα τρία αυτά όχι, το μόνο πειστικό ναι είναι αυτό: Ναι- αυτό που ζούμε είναι οι διαφορετικές εθνικές εκδοχές μιας κοινής κρίσης, που είναι η κρίση της ευρωζώνης συνολικά, κρίση χρέους και ταυτόχρονα τραπεζική κρίση, που μόνον αν αναγνωριστεί ως τέτοια και αντιμετωπιστεί συνολικά, θα βγούμε από αυτήν.
Έχουμε ελπίδες; Ίσως. Αλλά προς το παρόν κρατώ την οργισμένη απάντηση που μου έδωσε ο γερο-Μάριο Σοάρες, ο πατέρας της ευρωπαϊκής Πορτογαλίας, τρεις φορές πρωθυπουργός και δύο φορές Πρόεδρος της Δημοκρατίας στη χώρα: Όχι, όσο την Ευρώπη κυβερνά η σημερινή της ηγεσία «αυτά τα φοβισμένα ανθρωπάκια, οι Μέρκελ και οι Σαρκοζί, πολιτικάντηδες που ούτε καταλαβαίνουν ούτε συμμερίζονται τις μεγάλες ιδέες πάνω στις οποίες στηρίχθηκε το σχέδιο της ενωμένης Ευρώπης».-
aixmi