Κι όσοι αμφιβάλλουν για το αν η Θεσσαλονίκη απελευθερώθηκε (επισημαίνω κι αλλού ύπουλες λέξεις όπως «παραδόθηκε» ή «εντάχθηκε»), ας διαβάσουν το εκπληκτικό βιβλίο του Θεσσαλονικέως Γιάννη Μέγα, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις University Studio Press. Μέχρι στιγμής είναι ό,τι πληρέστερο, ψυχραιμότερο και συγκλονιστικότερο έχει γραφεί για το θέμα της απελευθέρωσης. Συν οι εκατοντάδες εικόνες, καρτ ποστάλ, φωτογραφίες, επιστολικά δελτάρια, επιστολές, διαταγές και άλλα ντοκουμέντα που στηρίζουν απόλυτα το κείμενο - ο Γιάννης Μέγας εξάλλου είναι, εδώ και δεκαετίες, και ο πιο επαρκής συλλέκτης φωτογραφικού και άλλου υλικού για τη Θεσσαλονίκη και την ιστορία της κι έχει γράψει και άλλα έξοχα βιβλία για την πόλη - ψάξτε τα.

Το βιβλίο, εκτός από επαρκέστατα ιστορικό είναι και συναρπαστικό στην ανάγνωση: αφηγείται τη διαδικασία της απελευθέρωσης ώρα - ώρα, για να μην πω δεκάλεπτο - δεκάλεπτο. Από το ξεκίνημα του ελληνικού στρατού και τις διαρκείς αιματηρές μάχες με τους Τούρκους μέχρι να πάρει την πόλη. Τις διαμάχες Βενιζέλου - διαδόχου Κωνσταντίνου, τις παλινωδίες των Τούρκων, το ύπουλο παιχνίδι των προξένων των ξένων δυνάμεων στην πόλη, την παράλληλη κούρσα των Βουλγάρων να προλάβουν να αρπάξουν αυτοί τη Θεσσαλονίκη, την ανέντιμη, καθυστερημένη διείσδυσή τους και τον κατοπινό σπαραγμό μέχρι την τελική λύτρωση.

Ο Μέγας, στο βιβλίο αυτό με τίτλο «Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης 1912-13», που συνοδεύεται κι από ένα ακόμα μικρό, πλην εξίσου εκπληκτικό βιβλιαράκι με θέμα «Εκατό χρόνια από την επίσκεψη του σουλτάνου Μεχμέτ Ρεζάτ στη Θεσσαλονίκη 1911-2011», ανασυνθέτει καλειδοσκοπικά και με εντυπωσιακές λεπτομέρειες όλα τα γεγονότα, ιδωμένα από όλες τις πλευρές των αντιμαχομένων και με αδιαμφισβήτητα ντοκουμέντα εκατέρωθεν. Πρόκειται για μια τεράστια από άποψη εργασίας και ανίχνευσης υλικού προσπάθεια, αλλά και με τη θέληση της ψυχραιμίας και της αντικειμενικότητας - δηλαδή συστηματική αποφυγή να αδικήσει κάποια πλευρά. Και είναι μεγάλη η προσφορά του Γιάννη Μέγα στη Θεσσαλονίκη, στην αλήθεια, στην ιστορία και στην αυτοσυνείδησή μας αυτό το βιβλίο. Αλλά και μια οριστική απάντηση στην άποψη που επινόησε επίσης τον «συνωστισμό της Σμύρνης» και στους άλλους που «ενσωματώνονται» οι ίδιοι, αθέλητα μάλλον, σε αλλότριες ρητορικές, ή εκκινούν από προκρούστεια κολλήματα και από πεθαμένα λικέρ. Με την ευκαιρία: θα γιορτάσει ο δήμος την απελευθέρωση, ή όχι; Και πώς;

(εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 29-1-2012)