Σχεδιάζοντας tο νέο σήμα της Νέας Δημοκρατίας

Όταν μου ζήτησαν να ετοιμάσω την πρότασή μου για το νέο σήμα της Ν.Δ. ένιωσα μεγάλη χαρά και πανικό. Χαρά γιατί μια τέτοια επιλογή με τιμά ιδιαίτερα και πανικό γιατί σκέφτηκα τις πρώτες αντιδράσεις του κόσμου μόλις εμφανιστεί το νέο σήμα.



Ένα σήμα – logo μιας εταιρείας ή ενός προϊόντος, αρέσει ή δεν αρέσει κι εκεί τελειώνει η συζήτηση. Η κριτική σ’ αυτή την περίπτωση είναι αντικειμενική γιατί αν σε κάποιον αρέσει το logo από ένα αναψυκτικό, δεν έχει λόγο να δηλώνει πως δεν του αρέσει και το αντίθετο.
Όταν, όμως, έχεις να κάνεις με κόμμα, η κριτική έχει πολλά και διαφορετικά κίνητρα. Άνθρωποι που μπορεί να τους αρέσει αλλά δηλώνουν το αντίθετο γιατί δεν είναι Ν.Δ. και άνθρωποι που δεν τους αρέσει και παριστάνουν πως τους αρέσει επειδή είναι Ν.Δ.
Άλλοι, πάλι, νεοδημοκράτες που δεν τους ενδιαφέρει αν είναι καλό ή κακό, όμορφο ή άσχημο, γιατί θέλουν ξανά πίσω τον πυρσό τους που μεγαλώσανε μαζί. Άνθρωποι που είναι γενικώς «αντί» απέναντι σε όλα τα κόμματα και τους αρέσει να χλευάζουν κάθε πολιτική ενέργεια.
Σε σχέση, λοιπόν, με άλλα λογότυπα που έχω σχεδιάσει για ιδιώτες, αυτό θα ξεκινήσει την καριέρα του μέσα σε μια σκληρή πραγματικότητα. Όταν, όμως, ξεκινάς μια τέτοια δουλειά πρέπει να είσαι προετοιμασμένος για κάθε σχόλιο και κριτική.
Σκεφτόμουν, λοιπόν, τους λόγους που έχουν οι άνθρωποι να χρησιμοποιούν σήματα – σύμβολα.
Πολλές φορές είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Για παράδειγμα, όταν οι άνθρωποι πολεμούσαν σώμα με σώμα ντυμένοι με πανοπλίες από την κορφή ως τα νύχια, είχαν σύμβολα στις ασπίδες τους για να μην αλληλοεξοντωθούν μέσα στο γενικό χαμό του πεδίου της μάχης.
Στη σύγχρονη εποχή, αντίστοιχα, ένας τεράστιος κόκκινος σταυρός στην οροφή των ασθενοφόρων ή των αντίσκηνων – νοσοκομείων προσπαθεί να αποτρέψει το βομβαρδισμό της αποστολής του Ερυθρού Σταυρού.
Άλλα σύμβολα, πάλι, είχαν διαφορετική σχέση με τη ζωή και το θάνατο. Ο ναζιστικός αγκυλωτός σταυρός κουβαλάει μαζί του αναμνήσεις θανάτου, ενώ το σφυροδρέπανο μου θυμίζει διαρκώς πως πολλοί άνθρωποι αγωνίστηκαν και πέθαναν γι’ αυτό και άλλοι πέθαναν από αυτό.
Εταιρείες και προϊόντα χρησιμοποιούν τα σήματα ή και έναν χαρακτηριστικό τρόπο που γράφουν το όνομα (λογότυπο) για να διαφέρουν από τον ανταγωνισμό τους, για να περιγράψουν αυτό που κάνουν και για να μεταδίδουν το μήνυμα αυτό ακαριαία, χωρίς να χρειαστεί ο θεατής να διαβάσει το όνομα.
Με όλα αυτά στο μυαλό μου, ξεκίνησα να σχεδιάσω το νέο σήμα της Ν.Δ. Ένιωθα σα να είμαι μόνος στη μέση μιας αρένας και με τον κόσμο στις κερκίδες να περιμένει το αποτέλεσμα για να γιουχάρει, να χειροκροτήσει, να εξαγριωθεί ή να αποδεχτεί τη δουλειά μου.
Μετά από σκέψεις, αμηχανία  και εφιάλτες κατέληξα πως θα έπρεπε να κάνω αυτό που πιστεύω… Χωρίς καμία διάθεση επιδειξιομανούς ντιζαϊνιάς να κάνω κάτι πάρα πολύ απλό. Τόσο απλό που να κατηγορηθεί για την απλότητά του. Αυτό και έκανα.
Η αλήθεια είναι πως δύσκολα μπορεί κάποιος να προβλέψει την τύχη του κάθε συμβόλου. Υποθέτω πως ο φωτογράφος Alberto Korda τη στιγμή που πατούσε το κλείστρο της φωτογραφικής του μηχανής μπροστά στον Che Guevara, δεν θα μπορούσε να διανοηθεί την κυκλοφορία και τη δημοσιότητα αυτού του ενσταντανέ. Είναι ένα παράδειγμα ενός πραγματικού συμβόλου με όλη τη σημασία της λέξης, γιατί στην ουσία έχει ξεπεραστεί ως μία φωτογραφία – αποτύπωση – στιγμιότυπο, έχει ξεπεραστεί και ως πορτραίτο ενός ανθρώπου, έχει ξεπεράσει την ιστορική αφήγηση και μεταδίδει ένα σαφές – απόλυτο μήνυμα: επανάσταση – ελευθερία. Δεν είναι φωτογραφία, δεν είναι εικόνισμα, είναι πραγματικό σύμβολο.
Το ίδιο και ο Βρετανός καλλιτέχνης Τζέραλντ Χόρτομ όταν σχεδίασε το σύμβολο της ειρήνης για την επιτροπή δράσης κατά του πυρηνικού πολέμου το 1958. Η πηγή της έμπνευσής του  πιθανόν να ήταν ένας άνθρωπος σε απόγνωση με τα χέρια κατεβασμένα, ή τα γράμματα N.D. (Nuclear Disarmament – πυρηνικός αφοπλισμός) στη ναυτική γλώσσα της οπτικής μετάδοσης σημάτων. Πάντως, για όποιον λόγο και να σχεδιάστηκε, ξεπέρασε τη λειτουργία της αρχικής του χρήσης και διαχρονικά καταξιώθηκε ως ένα γενικότερο σύμβολο ειρήνης.
Άλλη μία ιστορία συμβόλου, παράλληλα με ένα σύγχρονο σήμα, είναι το σύμβολο του συνδικάτου «Αλληλεγγύη», solidarnosc στην Πολωνία, που εξελίχθηκε σε σύμβολο για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας με πρωτεργάτη τον Λεχ Βαλέσα. Το πέρασμα στη Δημοκρατία έγινε, ο Λεχ Βαλέσα από τις διώξεις και τις φυλακές έγινε Πρόεδρος της Πολωνίας για πέντε χρόνια. Σήμερα, το αεροδρόμιο του Gdansk φέρει το όνομά του και το λογότυπο την… υπογραφή του κυριολεκτικά.
Στην ελληνική μεταπολίτευση, τώρα, η Νέα Δημοκρατία υιοθετεί ως σύμβολό της το πορτραίτο του ιδρυτή της που κοσμεί και το ψηφοδέλτιο. Μηδένισε, έτσι, το περιθώριο λάθους ψηφοφόρων που γνώριζαν πολύ καλά τον Καραμανλή, αλλά πιθανόν να μην ήταν και τόσο εξοικειωμένοι με το «ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ή με την ανάγνωση.
Το ΚΚΕ δεν προβληματίζεται καθόλου, αφού δεν υπήρχαν και πολλές εναλλακτικές λύσεις για το σύμβολό του.
Το ΠΑΣΟΚ κάνει για μένα την πιο τολμηρή επιλογή. Ο ήλιος είναι μια πολύ ωραία ιδέα. Όταν, μάλιστα, είναι και πράσινος είναι και μια σουρεαλιστική ιδέα. Ο κόσμος τελικά τον αποδέχεται, τον συνηθίζει, τον τραγουδάει και στο τέλος τον αποθεώνει σαν φωτοστέφανο του ιδρυτή.
 Ίσως ήταν το πιο εύστοχο σήμα κόμματος της μεταπολίτευσης γιατί μπορούσε να συμπεριλάβει πολλούς συμβολισμούς (ξημερώνει μια νέα αρχή, αλλαγή, πηγή ζωής – χαράς – άνοιξη – ευφορία κλπ. κλπ.) ήταν εύκολα κατανοητό και εύληπτο σαν σχήμα – μορφή, οικείο και με θετικούς μόνο συνειρμούς.
Ο πυρσός της Ν.Δ. που έρχεται να αντικαταστήσει υποχρεωτικά το πορτραίτο του Κωνσταντίνου Καραμανλή είναι πιο δυναμικός, πιο επιθετικός. Δημιουργεί αίσθημα υπεροχής, αλλά σε αντίθεση με τον ήλιο του ΠΑΣΟΚ μπορεί να προκαλέσει και αρνητικά συναισθήματα, λόγω της επιθετικότητας (γροθιά) αλλά και της δυναμικής του (φλόγα).
Σαν σχήμα αν και πιο περίπλοκο, είναι εύληπτο. Και τα δύο αυτά σύμβολα, από διαφορετική σκοπιά το καθένα, εξυπηρέτησαν κατά τον καλύτερο τρόπο το σκοπό για τον οποίο φτιάχτηκαν.
Καταλαβαίνω απόλυτα τους οπαδούς εκείνους των δύο κομμάτων που δεν θέλουν να απομακρυνθούν από αυτά τα σύμβολα. Γιατί περάσανε πολλά μαζί. Έρχεται, όμως, κάποια στιγμή που πρέπει να προσαρμοστείς στην εποχή που ζεις. Τα σήματα είναι η στενογραφία στη γλώσσα της επικοινωνίας. Είναι μία γλώσσα από μόνα τους. Και όπως δεν χρησιμοποιούμε πλέον την καθαρεύουσα ούτε στην πολιτική, καλό θα ήταν να εκσυγχρονίσουμε και τις υπόλοιπες «γλώσσες» επικοινωνίας.
Αν ένα σήμα δεν περάσει τη σφαίρα της πραγματικότητας και δεν εκτοξευτεί στη σφαίρα της ιστορίας, όπως το πορτραίτο του Che ή το σήμα της ειρήνης, δεν γίνεται ποτέ ένα παγκόσμιο σύμβολο. Μπορεί να γίνει ένα ιστορικό σήμα, σύμβολο μιας εποχής, όπως ακριβώς ο πυρσός.
Εύχομαι το σήμα που σχεδίασα να γίνει κάποτε αποδεκτό από το σύνολο των οπαδών της Ν.Δ., γιατί φτιάχτηκε έχοντας το βλέμμα μου σ’ αυτούς και τη σκέψη μου στα παιδιά τους.
Υ.Γ.  Σας μίλησα στην αρχή του άρθρου μου για τον πανικό που στρογγυλοκάθισε μέσα μου ξεκινώντας να σχεδιάζω το σήμα της Ν.Δ. Παρόλο που η δουλειά μου ολοκληρώθηκε, ο πανικός δεν το κούνησε ρούπι…
Περικλής Πηλείδης – Σχεδιαστής σημάτων morse.