ΕΝΑΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ

Γιάννης Τσαρούχης

Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1910 και φοίτησε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (1929-35). Παράλληλα μαθήτευσε κοντά στον Φ. Κόντογλου (1931-34), που τον εμύησε στη βυζαντινή ζωγραφική, ενώ μελέτησε τη λαϊκή αρχιτεκτονική κι ενδυμασία. Μαζί με τους Πικιώνη, Κόντογλου και ‘Αγγελο Χατζημιχάλη πρωτοστάτησε στο αίτημα της εποχής για την ελληνικότητα της τέχνης.
Στα 1935-6 αφού πρώτα επισκέφτηκε τη Κωνσταντινούπολη, ταξίδεψε στο Παρίσι και στην Ιταλία. Ήρθε σ’ επαφή με δημιουργίες της Αναγέννησης & του Εμπρεσιονισμού. Ανακάλυψε το έργο του Θεόφιλου και γνώρισε καλλιτέχνες όπως ο Ματίς κι ο Τζιακομέτι κ.ά. Το ’38, 2 χρόνια μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα πραγματοποίησε την Α’ ατομική του έκθεση στο κατάστημα Αλεξοπούλου της οδού Νίκης στην Αθήνα. Το ’40 επιστρατεύτηκε κι υπηρέτησε στο Μηχανικό. Το ’47 πραγματοποίησε 2 ατομικές εκθέσεις με υδατογραφίες και θεατρικά προσχέδια. Το ’51 εξέθεσε σε Παρίσι και Λονδίνο και το ’53 υπέγραψε συμβόλαιο με τη Γκαλερί Ιόλας της Νέας Υόρκης. Το ’56 υπήρξεν υποψήφιος για το Βραβείο Γκούγκενχαϊμ και το ’58 πήρε μέρος στη Μπιενάλε της Βενετίας.

Το ’67 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Το ’82 άνοιξε το Μουσείο Γ. Τσαρούχη στο Μαρούσι στο σπίτι του, που ο ίδιος το μετέτρεψε, παραχωρώντας τη προσωπική συλλογή των έργων του. Παράλληλα λειτουργεί το Ίδρυμα Τσαρούχη με σκοπό τη διάδοση του έργου του. Σημαντική υπήρξε κι η ενασχόληση του με τη σκηνογραφία. Πρωτοεμφανίστηκε στο χώρο του θεάτρου το ’28 φιλοτεχνώντας τα σκηνικά και τα κουστούμια για τη “Πριγκίπισσα Μαλένα” του Μέτερλιγκ. Το ’34 με τη δουλειά του στην “Ερωφίλη” του Χορτάτζη σηματοδοτείται η έναρξη συνεργασίας με τον Κάρολο Κουν. Συνεργάστηκε με την Ντάλας Σίβικ Όπερα του Τέξας, τη Σκάλα του Μιλάνου, το Κόβεντ Γκάρντεν, το Εθνικό Λαϊκό Θέατρο της Γαλλίας, το Τεάτρο Ολύμπικο της Βιτσέντζα.
Το ’77 ανέβασε ο ίδιος τις “Τρωάδες” του Ευριπίδη σε δική του νεοελληνικήν απόδοση με δική του διδασκαλία & σκηνογραφία. Ασχολήθηκε επίσης με την εικονογράφηση βιβλίων, τη μετάφραση και συγγραφή βιβλίων για τη τέχνη. Στην Ελλάδα εγκαταστάθηκε μετά από πολύχρονη παραμονή στο Παρίσι, το ’80 μέχρι το τέλος της ζωής του. Υπήρξεν ίσως ο πλέον διακεκριμένος εκπρόσωπος της εικαστικής γενιάς του ’30, που προσπάθησε ιδιαίτερα να συγκεράσει τις επιταγές της “ελληνικότητας” με το ιδίωμα του “μοντερνισμού”. Ως ζωγράφος των παθών του σώματος ναρκοθέτησε τη μικροαστική αισθητική της δεκαετίας του ’50. Αργότερα στράφηκε σε μια ζωγραφική πιο δυτικότροπη. Ο ίδιος πέραν του εικαστικού του έργου θα μείνει στην ιστορία ως ο κορυφαίος έλληνας σκηνογράφος.
Η διαφορά του πάντως και του διεθνισμού της γενιάς του ’60, έγκειται κυρίως ό,τι, αυτός ενεργούσε ως κληρονόμος ενός πολιτισμού σε ισχύ ενώ οι άλλοι ακολουθούσανε πολιτιστικό σχήμα, που δεν είχε ακόμη μορφοποιηθεί.Υλικά της δουλειάς του ήταν η λιτή χρωματική κλίμακα του Πολύγνωτου κι η αυστηρά κομψή γραμμή της βυζαντινής εικόνας. Αποτέλεσμα αυτών ήταν να αναβιώσει μέσα από τα έργα του, χαρίεσσα η παράδοση, αλλά και να εκφράζεται ένα ισχυρό πλαστικό ένστικτο. Διαμόρφωσε με το ευρύ φάσμα των καλλιτεχνικών του δραστηριοτήτων την αισθητική των Νεοελλήνων μεταπολεμικά, πιο πολύ απ’ άλλους.
Πέθανε στην Αθήνα το 1989, σ’ ηλικία 79 ετών.