ΤΑΞΙΔΕΨΤΕ ΣΤΗΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΗΓΗΘΕΙΤΕ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ

Τα αρχοντικά της πόλης

Καταβολές    

Το αρχοντικό Α. Βέργουλα που σήμερα στεγάζει ξενώνα

     Η παρατεταμένη περίοδος της τουρκικής κατάκτησης, άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα της στην πόλη. Ανάμεσα στα κληροδοτήματα εκείνης της εποχής συγκαταλέγονται και οι εντυπωσιακοί αρχοντικοί οίκοι, πολλοί από τους οποίους σώζονται έως σήμερα, κοσμώντας τον ιστορικό πυρήνα της πόλης. Τα καστοριανά αρχοντικά αποτελούσαν κατ’ ουσίαν κατοικίες εύπορων  καστοριανών και  συνήθως καλούνταν με το  όνομα των ιδιοκτητών τους. Αφετηρία της ύπαρξής τους πρέπει να θεωρούμε τον 17^ο αι., όταν ντόπιοι έμποροι παροίκησαν στην Πόλη, τις Παραδουνάβιες Χώρες και την Κεντρική Ευρώπη και κατάφεραν να πλουτίσουν, στέλνοντας χρήματα πίσω στην πατρίδα. Έτσι, με τα εμβάσματα των ξενιτεμένων κτίστηκαν μια σειρά από εντυπωσιακές κατοκίες στον κωνσταντινοπολίτικο ρυθμό, ο  οποίος αποτελεί συνέχεια  των βυζαντινών δόμων[1]. Ήδη από το 1661, ο Εβλιγιά Τσελεμπή κατα την επίσκεψή του στην πόλη περιγραφει ότι συνάντησε αξιόλογα, πολυώροφα σπίτια παρόμοια με της Κωνσταντινούπολης[2], σαφώς αναφερόμενος στα αρχοντικά της πόλης. Η ανοικοδόμηση συνεχίστηκε τον 18^ο και τον 19^ο αι. με παραλλαγές  στην τυπολογία, αλλά διατηρώντας σε γενικές γραμμές την εξωτερική μορφή και τα υλικά κατασκευής. Εδώ πρέπει να αποσαφηνιστεί ότι αναφερόμαστε μόνο στα παραδοσιακά μακεδονίτικα αρχοντικά και όχι τα νεοκλασσικά ή εκλεκτικιστικά κτίσματα των τελών του 19^ου και των αρχών του 20^ου αι. Σύγχρονες γενικές μελέτες για τα αρχοντικά της πόλης έχουν κάνει οι Α. Ορλάνδος[3], Δ. Πικιώνης[4], Π. Τσαμίσης[5], Ν. Μουτσόπουλος[6] [7], Ν. Δόϊκος[8] και Π. Τσολάκης[9].

Μορφολογικά χαρακτηριστικά

Παλιό διαβατικό ανάμεσα από γειτονικά
αρχοντικά. Σήμερα δεν σώζεται κανένα

     Εξωτερικά, τα αρχοντικά αποκτούν φρουριακά χαρακτηριστικά και μια σχετική εσωστρέφεια. Ανάλογα με την κλίση του εδάφους οι όροφοι κυμαίνονται απο έναν μέχρι τρεις, εκτος του ισογειου. Στα πολυώροφα κτίσματα το ισόγειο και ο πρώτος όροφος είναι συνήθως ένας συμπαγής λιθόκτιστος όγκος  με μικρά ανοίγματα, ενώ ο δεύτερος και ο τρίτος διαμορφώνονται με περισσότερη ελευθερία. Εδώ, τα παράθυρα είναι αρκετά και μεγάλα και κοσμούνται απο πολύχρωμα υαλοστάσια, πραγματικά κομψοτεχνήματα. Επίσης, προεξέχουν κατα κανόνα τα λεγόμενα σαχνισιά, σύνηθες στοιχείο της μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής. Τα σαχνισιά στηρίζονται τις περισσότερες φορές σε ξύλινες αντιρίδες (παγιάντες και φουρούσια) και σπανιότερα είναι υπόστυλα, όταν το κτίριο έχει έναν όροφο. Μερικές φορές δύο γειτονικά αρχοντικά επικοινωνούσαν στον όροφο με μια γέφυρα, το διαβατικό, αφήνοντας από κάτω προσπελάσιμο χώρο. Διαβατικά σήμερα δεν υπάρχουν στην πόλη, σωζόταν μέχρι μερικές δεκαετίες πριν. Σπανιότερα, εμφανίζεται και ένας ηλιακός στον όροφο, δηλαδή ένα στεγασμένο μπαλκόνι. Η στέγη είναι ξύλινη και τετράκλινη, με έντονο γείσωμα, προεξέχουσες καμινάδες και πάντοτε με κόκκινα κεραμίδια. Γενικά, όλη η ανωδομή είναι ξυλόπηκτη με σκελετό απο τσατμά και πληρώσεις από μπαγδατί (πλεγμένα καλάμια με λάσπη). Έτσι, δημιουργείται μια ιδανική αντισεισμική κατασκευή με συμπαγή βάση και ελαφρό επιστέγασμα, ένα παράδειγμα προς μίμηση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής.

Ξύλινες παγιάντες στηρίζουν το σαχνισί του
αρχοντικού Χούρτα

Δύο μεγάλοι ηλιακοί υπάρχουν στην πρόσοψη του
αρχοντικού Τσιατσαπά